We współczesnym świecie, w którym nowoczesna technologia i dostęp do internetu jest dosłownie na wyciągnięcie ręki. Dlatego nadmierne przywiązanie do elektroniki i uzależnienie od internetu wśród dzieci i młodzieży stają się coraz bardziej powszechnym problemem. Z naszego artykułu dowiesz się m.in. jak nadmierne korzystanie z elektroniki wpływa na mózg dziecka, co oznacza zjawisko FOMO i jakie są zasady higieny internetowej.
Czym jest i jak się objawia uzależnienia od elektroniki
Uzależnienie od elektroniki, nazywane także uzależnieniem od ekranów, nowoczesnych technologii, czy cyber uzależnieniem jest rodzajem uzależnienia behawioralnego. Ten rodzaj uzależnienia dotyczy nadmiernego i niekontrolowanego korzystania z urządzeń cyfrowych i oprócz uzależnienia od internetu, obejmuje także używanie innych technologii takich jak np. TV, telefony i gry wideo.
Osoby uzależnione od elektroniki, a w szczególności dzieci i młodzież często tracą nie tylko zdolność kontrolowania czasu spędzanego przed ekranem, ale też umiejętność odróżnienia rzeczywistości od świata wirtualnego. Wszystko to prowadzi do znaczących problemów w ich codziennym funkcjonowaniu.
Dlatego dostrzeżenie tego problemu i zrozumienie zagrożeń, jakie niesie ze sobą coraz dłuższe spędzanie czasu przed ekranami, jest istotne dla zapobiegania negatywnym skutkom uzależnienia od elektroniki.
Jaki wpływ ma elektronika na mózg dziecka?
Migoczące ekrany telefonów, tabletów i innych urządzeń elektronicznych mogą negatywnie oddziaływać na nieukształtowany mózg dziecka. W zależności od częstotliwości migotania i czasu spędzonego przed ekranem może powodować m.in.:
- zmęczenie wzroku – długotrwałe wystawianie oczu na wpływ migoczącego światła prowadzi do zmęczenia wzroku, suchości oczu, a nawet związanych z tym bólów głowy;
- zaburzenia snu – ekspozycja na migoczące niebieskie światło ekranów, zwłaszcza przed snem hamuje wydzielanie melatoniny i zakłóca naturalny rytm dobowy;
- pobudzenie układu nerwowego – migoczące światło może prowadzić do przestymulowania układ nerwowego dziecka. W przypadku niektórych dzieci wpływa to na nadpobudliwość, zdolność koncentracji, a nawet spowodować atak padaczki.
Korzystanie z elektroniki a dopaminowy system nagrody
Dopamina jest neurotransmiterem w mózgu odpowiadającym za odczuwanie przyjemności, jest więc dla naszego mózgu pewnego rodzaju formą nagrody wyzwalającą w nas motywację. Natomiast rozwijający się mózg dziecka jest niezwykle podatny na działanie dopaminy i bardzo szybko odczuwa tzw. głód dopaminowy.
Natomiast elektronika, a zwłaszcza gry wideo i socjal media zaprojektowane są tak, aby stymulować system nagrody w mózgu poprzez uwalnianie dopaminy. Ma to na celu doprowadzić do uczucia satysfakcji i przyjemności, co z kolei ma skłonić do powtarzania działań z użytkowaniem określonej gry czy aplikacji. Producenci gier wykorzystują „głód dopaminowy” i oferują nieświadomym użytkownikom wybór między darmowym czekaniem kilku godzin na odebranie nagrody lub płatną, ale natychmiastową gratyfikacją.
Podobnie jak w przypadku innych działalności wywołujących wzrost poziomu dopaminy (takich jak hazard czy czekolada), nadmierne korzystanie z elektroniki w szczególności przez dzieci może prowadzić do uzależnienia.
Dlatego ważne jest, aby kontrolować czas, który dzieci spędzają przed ekranami. WHO podaje bardzo restrykcyjne zalecenia, odnośnie do tego ile dziecko może korzystać z komputera i podaje następujące limity:
- 0 – 7 lat – dziecko nie powinno korzystać z komputera;
- 7-10 lat – dziecko może korzystać z komputera pod nadzorem rodziców, jednak nie dłużej niż godzinę dziennie / 5 dni w tygodniu;
- 11-13 lat – dziecko może korzystać z komputera nie dłużej niż 90 minut dziennie / 6 dni w tygodniu;
- 14-17 lat – dziecko może korzystać nie dłużej niż 2 godziny dziennie / 6 dni w tygodniu;
- 18+ lat – korzystanie z komputera normuje BHP (6 godzin / 24 i na każdą 1 godz. 15 min przerwy).
Jak wiemy normy te, były wielokrotnie przekraczane w okresie nauki zdalnej. Natomiast wyniki badania „Brzdąc w Sieci 2.0”, przeprowadzonego przez Fundację Dbam o Swój Zasięg w 2023 r., pokazują, że ponad połowa dzieci przed ukończeniem 6 lat życia korzysta z elektroniki, a co gorsze ok.10% dzieci wpatrujących się w ekrany nie ma jeszcze skończonego pierwszego roku życia.
Zjawisko FOMO wśród młodzieży
Związane z uzależnieniem od internetu zjawisko FOMO, czyli „Fear of Missing Out”, to lęk przed opuszczeniem informacji lub wydarzeń pojawiających się w internecie. FOMO bardzo często odczuwają młode osoby uzależnione od mediów społecznościowych. Dlatego uczucie FOMO związane jest często z nadmiernym korzystaniem z mediów społecznościowych i może nasilać objawy i skutki uzależnienie od elektroniki.
Rola rodziców i znaczenie higieny internetowej w profilaktyce uzależnienia od elektroniki
My rodzice jesteśmy pierwszymi wzorcami do naśladowania dla naszych dzieci, także w kwestii korzystania z elektroniki. Nasze własne nawyki i stosunek do nowych technologii kształtują postawy dzieci. Dlatego ważne jest, abyśmy sami stosowali zdrowe nawyki cyfrowe, ograniczając własny czas spędzany przed ekranem i świadomie korzystali z urządzeń elektronicznych.
Dobrym rozwiązaniem jest organizowanie rodzinnych debat na temat korzystania z internetu i elektroniki. Ważne jest jednak aby taka rozmowa była dwustronna, a dzieci miały okazję wyrazić swoje opinie i doświadczenia.
Kolejnym ważnym aspektem jest znalezienie atrakcyjnych alternatyw dla elektronicznych form rozrywki. Stanowi to jednak nie lada wyzwanie, niemniej jednak możemy zachęcać dzieci do wspólnych aktywności fizycznych, gier planszowych, czytania książek lub wspólnego spędzania czasu bez elektroniki (np. gry plenerowe, wizyty w Escape room).
Poznaj zasady higieny cyfrowej
Fundacja Dbam o Swój Zasięg, której działania skupione są na profilaktyce uzależnień od technologii cyfrowej dzieci oraz bezpiecznego korzystania z sieci opracowała definicję higieny cyfrowej, oraz 10 zasad bezpiecznego korzystania z elektroniki.
” Higiena cyfrowa to postawa życiowa i wynikające z niej działania charakteryzujące się kreatywnym i odpowiedzialnym używaniem zasobów sieci, zmierzające do optymalizacji indywidualnego zdrowia somatycznego, psychicznego oraz społecznego w zakresie korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych. Jej poziom uzależniony jest od samoregulacji i kontroli związanej z używaniem internetu oraz cyfrowych narzędzi ekranowych, dostępnej alternatywy dla świata cyfrowego, jak również rozwiniętej sieci oparcia społecznego”.
10 zasad higieny cyfrowej – jak nie uzależnić się od smartfonów/ I fonów
- Kontroluj czas spędzany przed ekranem – ustaw limity.
- Odkładaj telefon – nie noś nieustannie telefonu przy sobie i odkładaj go będąc w domu.
- Wyłącz powiadomienia aplikacji – ograniczysz w ten sposób sięganie po telefon przy każdym powiadomieniu.
- Dbaj o mózg i trenuj go w sposób analogowy – rozwiązuj krzyżówki
- Zadbaj o koncentrację – w czasie wymagającym skupienia (np. podczas pracy, nauki) wyłącz dźwięki telefonu.
- Relaksuj się bez używania elektroniki.
- Szukaj analogowego hobby.
- Spędzaj czas w miejscach bez dostępu do sieci internetowej.
- Dbaj o sen – dwie godziny przed snem unikaj korzystania z ekranów.
- Dbaj o relacje i kontakty face to face.
Przestrzeganie zasad higieny cyfrowej dotyczy nie tylko dzieci, ale i nas dorosłych. Bycie przykładem, prowadzenie dialogu z dziećmi i promowanie aktywności poza siecią mogą znacząco przyczynić się do zdrowego rozwoju dzieci i młodzieży w cyfrowym świecie.
Podsumowując, obecnie technologia cyfrowa mimo swoich zalet stanowi też zagrożenie dla prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Dostrzeżenie i rozpoznanie problemu nadmiernego korzystania z elektroniki może ustrzec przed ryzykiem uzależnienia oraz pogorszenia zdrowia psychicznego i fizycznego młodego pokolenia. Edukacja, świadomość i zdrowe nawyki cyfrowe, a przede wszystkim dobry przykład są kluczem do profilaktyki uzależnienia od komputera i internetu. Istotne jest także nauczenie dzieci bezpiecznego korzystania z internetu oraz omówienie zagrożeń czyhających w sieci takich jak sexting, czy hejt w internecie.
Dodaj komentarz