Obecni czterdziestolatkowie są ostatnim pokoleniem, które pamięta czasy bez internetu, natomiast dwudziestolatkowie nie umieją sobie wyobrazić życia bez telefonu z danymi komórkowymi. Choć trudno w to uwierzyć to aktualnie znacznie więcej ludzi na świecie ma dostęp do internetu niż do wody pitnej. Internet stał się niezastąpionym narzędziem służącym m.in. do pracy, komunikacji, oraz relaksu. Niestety ciągły dostęp do sieci niesie także wiele zagrożeń, takich jak uzależnienie od internetu. Przeczytaj, jakie są objawy uzależnienia od internetu, jakie są jego skutki i czym jest higiena internetowa.
Czym jest uzależnienie od internetu
Pierwsze łącza internetowe powstały w Polsce na początku lat 90-tych XX w. a dostęp do internetu stał się powszechny wraz z wprowadzeniem telefonów z dostępem do sieci i z systemem operacyjnym oferującym olbrzymi wachlarz różnego typu aplikacji. Jak podaje Global Digital w styczniu 2023 roku dostęp do internetu miało 64% ludzi na świecie (dla porównania 40% ludności świata ma dostęp do wody pitnej), a w Polsce użytkowników internetu było 88,4 procent.
Łatwy i ciągły dostęp do sieci, sprawia, że wykorzystujemy internet do wykonywania większości codziennych czynności takich jak: praca, nauka, komunikacja, zakupy, zdobywanie wiedzy i relaks. Wraz z możliwościami, jakie daje nam dostęp do internetu, znacznie zwiększyła się ilość czasu spędzana online i pojawił się problem związany z „wylogowaniem się”, czyli uzależnienie od internetu.
Uzależnienie od internetu, nazywane także e-uzależnieniem lub siecioholizmem zaliczane jest do grupy uzależnień behawioralnych i oznacza stan, w którym osoba traci kontrolę nad czasem spędzonym w sieci, co powoduje problemy w życiu codziennym.
Uzależnienia behawioralne to grupa uzależnień od danego zachowania, (działania), które powoduje bardzo podobne reakcje i skutki jak uzależnienia od substancji psychoaktywnych (np.alkoholu). Tak więc w mózgu osoby mającej uzależnienie behawioralne, w sytuacji, gdy podejmuje ona, określone działanie aktywuje się dopamina, przynosząca ulgę lub zadowolenie, a jej brak powoduje duży dyskomfort.
Uzależnienia behawioralne, do których należy m.in. hazard lub zakupoholizm mają duży wpływ na życie osoby uzależnionej i jej otoczenia oraz prowadzą do problemów społecznych, zawodowych, a nawet zdrowotnych.
Jakie są objawy uzależnienia od internetu?
W ostatnim czasie po okresie pandemii i związanego z nią nauczania zdalnego bardzo dużo zaczęto mówić o problemie cyberuzależnienia dzieci i młodzieży. Młodzi ludzie, których mózg dopiero się kształtuje, są bardzo podatni na działanie dopaminy, a co za tym idzie, na uzależnienie od powszechnie dostępnego internetu.
Natomiast nie wszyscy zdajemy sobie sprawę, z tego, że uzależnienie od internetu i związane z nim negatywne skutki dotyczą także nas dorosłych. Jak więc rozpoznać czy ktoś jest uzależniony od internetu?
Symptomy uzależnienia od internetu są bardzo podobne do objawów innych uzależnień, wśród których wyróżnia się 6 głównych cech.
Uzależnienie od internetu – 6 głównych objawów
W związku z tym, że uzależnienie od internetu nie ma osobnej kategorii w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń nie zostały jeszcze określone oficjalne wytyczne diagnostyczne. Najczęściej do diagnozy uzależnienia od internetu stosowana jest 6 punktowa lista objawów opracowana przez Marka Griffithsa, do której należą:
- wzrost tolerancji – czyli zwiększająca się ilość czasu spędzonego online potrzebna do uzyskania zadowolenia;
- nadmierna absorpcja – czyli korzystanie z internetu staje się dominującą czynnością w codziennym życiu, a zaobserwowanie myśli i emocji aktywnością online pojawia się także przy braku dostępu do sieci;
- zmienność nastroju – osoba uzależniona od internetu korzysta z dostępu do sieci w celu poprawy nastroju;
- doświadczanie konfliktu – uzależniony od internetu doświadcza w związku z aktywnością online konfliktu zarówno zewnętrznego (z rodziną, otoczeniem), jak i wewnętrznego (np. rezygnacja ze sportu);
- objawy odstawienne – ograniczenie lub brak dostępu do sieci powoduje u osoby uzależnionej rozdrażnienie, poirytowanie, niepokój, a jej myśli i działania są skierowane na szybkie uzyskanie dostępu do internetu;
- nawroty – u osoby uzależnionej po przerwach, w których nie korzystała ona z dostępu do sieci, pojawiają się okresy kompulsywnego i niekontrolowanego używania internetu.
Mark Griffiths uważa, że wystąpienie przynajmniej trzech z sześciu w.w. symptomów u danej osoby wskazuje, że ma ona.problem z nadużywaniem internetu. Natomiast o silnym uzależnieniu od internetu świadczy pojawienie się wśród objawów zespołu odstawiennego.
Jakie są rodzaje uzależnienia od internetu
Uzależnienie od internetu obejmuje szeroki zakres działań, które osoby uzależnione wykonują podczas długo godzinnej aktywności w sieci. Wśród różnych form spędzania czasu w internecie Kimberly Young (psycholog kliniczny, terapeuta i badaczka specjalizująca się w dziedzinie uzależnień od internetu) wyróżniła następujące rodzaje uzależnienia:
- socjomania internetowa (cyber-relationship addiction) – obejmuje uzależnienie od ciągłych kontaktów online za pomocą mediów społecznościowych, czatów, poczty elektronicznej i innych komunikatorów. Osoby tak uzależnione często mają bardzo ograniczone kontakty w świecie realnym i problemy z werbalnym z porozumiewaniem się z innymi ludźmi;
- uzależnienie od cyberseksu (cybersexual addiction) – jest to forma erotomanii polegająca na kompulsywnym i niekontrolowanym oglądaniu filmów i zdjęć pornograficznych oraz korzystanie z czatów i portali erotycznych;
- uzależnienie od sieci internetowej (net compulsions) – ten rodzaj uzależnienia obejmuje uzależnienie śledzenia mediów społecznościowych oraz od gier online, hazardu, a także operacji giełdowych i zakupów internetowych;
- przeciążenie informacyjne (information overload) – osoba, u której występuje ten rodzaj uzależnienia, odczuwa kompulsywny przymus do posiadania ciągłego dostępu do informacji i spędza czas, czytając o aktualnych wydarzeniach oraz wszelkich podawanych w sieci nowinach technologicznych i przeglądaniu serwisów plotkarskich;
- uzależnienie od komputera (computer addicion) – ten rodzaj uzależnienia dotyczy wszelkiej kompulsywnej aktywności związanej z komputerem zarówno z dostępem do internetu, jak i bez niego (np. granie, korzystanie z zainstalowanych programów itp.)
Bez względu na rodzaj uzależnienia od internetu, podobnie jak każda inna forma uzależnienia ma ono wiele negatywnych skutków zarówno dla osoby będącej uzależnioną, jak i dla jej otoczenia.
Skutki uzależnienia od internetu
Uzależnienie od internetu może skutkować przede wszystkim problemami w normalnym codziennym funkcjonowaniu, które przejawiają się szeregiem negatywnych konsekwencji zarówno w sferze zdrowia psychicznego, jak i fizycznego. Do najczęściej wymienianych skutków siecioholizmu, które jednocześnie są pierwszymi widocznymi dla otoczenia uzależnionego objawami e-nałogu zalicza się:
- zaburzenie rytmu dobowego – osoby uzależnione od internetu często spędzają nocne godziny na aktywności internetowej. Skutkuje to często chronicznym zmęczeniem i bezsennością;
- problemy ze zdrowiem fizycznym – nadmiernemu korzystaniu z internetu często towarzyszy brak aktywności fizycznej, która może powodować kłopoty z kręgosłupem, stawami, nadwagą oraz problemami z oczami;
- izolację społeczną – nałogowe korzystanie z internetu prowadzi do problemów w relacjach z bliskimi i w kontaktach interpersonalnych, izolacji i lęku społecznego;
- problemy psychiczne – uzależnienie od internetu podobnie jak inne uzależnienia behawioralne skutkują przede wszystkim zaburzeniami i chorobami psychicznymi takimi jak: depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne oraz zachowania dysocjacyjne;
- kłopoty w pracy (w szkole) – niekontrolowane spędzanie czasu w sieci często wpływa negatywnie na pracę zawodową oraz wyniki edukacyjne, przejawiające się nadmierną absencją i trudnościami w wykonywaniu obowiązków;
- problemy z tożsamością i seksualnością – uzależnienie od internetu (w szczególności cybersex) powoduje kłopoty z nawiązywaniem oraz utrzymywaniem zdrowych relacji (związku), co może skutkować problemami z tożsamością płciową i zaburzeniami seksualnymi.
Skutki uzależnienia od internetu u siecioholików różnią się w zależności od rodzaju uzależnienia i indywidualnych cech danej osoby. Niemniej jednak uzależnienie od internetu prowadzi do pogorszenia jakości życia i utraty kontroli między życiem realnym a światem online.
Uzależnienie od internetu – leczenie
Pomimo braku oficjalnych wytycznych dotyczących diagnozy i leczenia e-uzależnienia zarówno psychiatrzy, jak i psychologowie oraz terapeuci zajmują się pracą z osobami uzależnionymi od internetu.
Często specjaliści od siecioholizmu pracują na autorskich programach opracowanych na podstawie wytycznych dotyczących uzależnień od środków psychoaktywnych, gdyż psychiczne objawy i skutki tych uzależnień są podobne.
Jednak w odróżnieniu od uzależnień chemicznych (np.alkoholizmu), celem terapii uzależnień behawioralnych takich jak siecioholizm nie jest całkowita abstynencja uzależnionego, lecz kontrola nałogu. Wynika to, z faktu, że życie bez środków psychoaktywnych jest możliwe, a nawet wskazane, natomiast prawidłowe funkcjonowanie bez zakupów, sexu i dostępu do internetu już nie.
Leczenie osoby uzależnionej od internetu skupia się przede wszystkim na terapii indywidualnej i (jeśli jest taka potrzeba) terapii rodzinnej lub małżeńskiej. W miarę możliwości praca z terapeutą może być wsparta udziałem w warsztatach lub w terapii grupowej z innymi uzależnionymi.
Ważne jest jednak, aby osoba uzależniona od internetu odbyła także wizytę u lekarza psychiatry, gdyż jej uzależnienie może wiązać się z zaburzeniami psychicznymi (np. depresją) i wymagającymi farmakoterapii.
Podsumowując, internet i technologia cyfrowa dają nam wiele możliwości i przynoszą dużo korzyści. Niemniej jednak nadużywanie urządzeń elektronicznych i przeniesienie swojej aktywności do sieci może skutkować uzależnieniem od internetu. Natomiast siecioholizm tak jak innego rodzaju uzależnienia często prowadzą do problemów zdrowotnych, społecznych i zawodowych.
Dlatego ważne jest, by mieć świadomość, że nadmierne korzystanie z internetu może być równie groźne, jak uzależnienie od alkoholu lub narkotyków. Warto też nie bagatelizować symptomów uzależnienia od sieci i kontrolować czas spędzany online, a jeśli mamy z tym problem udać się po pomoc do specjalisty.
Dodaj komentarz