Wokół ADHD powstało wiele mitów, mówiących o tym, że dawniej nie było ADHD tylko niegrzeczne dzieci, którym „pomagała” dyscyplina, a dziś jest ADHD i bezstresowe wychowanie.
ADHD nie jest wymyślonym epitetem, używanym do usprawiedliwienia niegrzecznych dzieci. Jest zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i deficytu uwagi, czyli poważnych zaburzeń, które dotykają i utrudniają funkcjonowanie zarówno dzieciom, jak i dorosłym oraz osobom z ich otoczenia.
ADHD — czym jest i jakie jest jego podłoże?
ADHD (z ang. attention deficit hiperactivity disorder) wg międzynarodowej klasyfikacji zaburzeń zdrowia DSM — IV, to zespół nadpobudliwości psychoruchowej i deficytu uwagi i jest zaburzeniem neurorozwojowym, występującym zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych.
W ostatnich latach przeprowadzono wiele badań mających na celu określenie przyczyn występowania ADHD. Na podstawie ich dotychczasowych wyników za przyczynę ADHD uznaje się nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu. Neurobiolodzy uznają to zaburzenie za niezdolność do blokowania bodźców pochodzących z otoczenia, za które odpowiedzialne są płaty czołowe i przedczołowe. W przypadku osób z ADHD funkcjonowanie tych płatów jest zaburzone, co powoduje, że nie potrafią oni:
- blokować rozpraszających bodźców;
- blokować własnych myśli;
- blokować własnych reakcji na rozpraszające bodźce lub myśli.
Nieprawidłowe funkcjonowanie mózgu w obrębie płatów czołowych i przedczołowych ma także wpływ na inne funkcje kognitywne.
Ponadto ustalono, że ADHD uwarunkowane jest także genetycznie i społecznie. U około 40% dzieci z ADHD cechy tego zaburzenia znajduje się także u ich rodziców i aż w 85% przypadków zaburzenie to dotyka ich rodzeństwa.
Natomiast, uwarunkowania społeczne oraz warunki rozwojowe dziecka wpływają na to, czy jego objawy ADHD będą nasilone lub zminimalizowane.
Jakie są objawy ADHD?
Objawów ADHD jest bardzo wiele i zalicza się je do dwóch głównych kategorii, czyli tych związanych z nadpobudliwością oraz deficytem uwagi. Jednak niezależnie od typu objawów ADHD, zaburzenie to dotyka zarówno sfery poznawczej, emocjonalnej i fizycznej.
ADHD z nadpobudliwością psychoruchową
Wśród najczęstszych objawów ADHD związanych z nadmierną impulsywnością i nadpobudliwością psychoruchową wymienia się:
- problemy z utrzymaniem pozycji siedzącej,
- częste wiercenie się,
- bieganie lub wspinanie bez względu na miejsce, czas i okoliczności,
- uczucie niepokoju,
- nadmierne mówienie i gestykulowanie,
- problem z oczekiwaniem na swoją kolej,
- przerywanie i przeszkadzanie innym, wtrącanie się do rozmów,
- niechęć do zaangażowania się w statyczne zajęcia,
- działanie impulsywne,
- nieprzewidywanie konsekwencji,
- bardzo silne reakcje emocjonalne,
- wybuchy złości i agresja.
ADHD z deficytem uwagi
Natomiast wśród zaburzeń zachowania związanych z deficytem uwagi wymienia się:
- problem z koncentracją podczas zabawy lub wykonywania zadań,
- szybkie rozpraszanie się pod wpływem najmniejszych bodźców,
- kłopoty z organizacją pracy,
- niekończenie rozpoczętej pracy,
- zapominanie i gubienie przedmiotów,
- „zawieszanie się” podczas wykonywania codziennych czynności,
- problem z wykonywaniem poleceń i przestrzeganiem zasad,
- niechęć do wykonywania zadań wymagających czasu,
- popełnianie prostych błędów wynikających z nieuwagi.
ADHD z nadpobudliwością i deficytem uwagi (typ mieszany)
W sytuacji, gdy powyższe objawy występują, jednocześnie, mówi się o diagnozie mieszanego typu ADHD, który jest znany jako Combined Presentation. Wśród osób, u których zdiagnozowano ADHD najczęściej rozpoznawany jest typ mieszany z łączonymi objawami.
Należy zwrócić uwagę, że powyższe zachowania od czasu do czasu występują u większości dzieci (szczególnie młodszych) i nie są one zaburzeniami.
Dlatego, aby rozpoznać ADHD występujące objawy, muszą być długotrwałe uporczywe i powodujące znaczne utrudnienie codziennego funkcjonowania dziecka. Diagnoza ADHD stawiana jest przez lekarza specjalistę psychiatrę lub neurologa.
ADHD – diagnoza
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi ujawniają się już w pierwszych miesiącach życia dziecka. Niemowlak z ADHD bywa nadmiernie płaczliwy i niespokojny, może mieć problemy z jedzeniem i zasypianiem. Ponadto już w wieku przedszkolnym widać, że zachowanie dziecka różni się od zachowania rówieśników. Niemniej jednak diagnozę w związku z podejrzeniem ADHD przeprowadza się dopiero między 6 – 12 rokiem życia.
Zdiagnozowanie u dziecka ADHD jest procesem trudnym i długotrwałym. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej i deficytu uwagi jest zaburzeniem, które jest rozpoznawane na podstawie określonych kryteriów. W Polsce opinie dotyczącą ADHD wydają Poradnie Psychologiczno — Pedagogiczne na podstawie wywiadu z rodzicami, rozmowy z dzieckiem, testów oceniających zdolności edukacyjne dziecka (pedagog) i ilorazu inteligencji (psycholog), oraz opinii z placówki edukacyjnej. Istotnym elementem diagnozy potrzebnym do jej ostatecznego postawienia jest konsultacja lekarza psychiatry lub neurologa.
Pomimo, że diagnozę dotyczącą ADHD może postawić sam lekarz, warto w tym celu udać się do poradni, gdyż oprócz ADHD można rozpoznać inne zaburzenia, które często jemu towarzyszą (np. zaburzenia integracji sensorycznej, dysleksję). Ponadto w związku z diagnozą ADHD poradnie wydają opinię, w której prócz opisu zaburzeń zachowania znajdują się zalecenia dla rodziców i nauczycieli.
ADHD u dziewczynek
Statystycznie zaburzenia związane z ADHD znacznie częściej występują u chłopców niż u dziewczynek. Taki stan rzeczy najprawdopodobniej ma związek, z tym że ADHD u dziewczynek może manifestować się nieco inaczej niż u chłopców, dlatego rozpoznanie tego zaburzenia jest u nich trudniejsze.
Dziewczynki z ADHD często są mniej hiperaktywne niż chłopcy, a ich problemy związane są najczęściej z deficytem uwagi. W związku z tym dziewczynki z nierozpoznanym ADHD uważane są za mniej zdolne i mające trudności z przyswajaniem wiedzy.
Dlatego istotne jest, aby pediatrzy, pedagodzy i rodzice byli świadomi różnic w objawach ADHD między dziewczynkami a chłopcami, po toby móc jak najszybciej zdiagnozować i pomóc dziecku.
ADHD u dorosłych
ADHD jest zaburzeniem, które zazwyczaj utożsamiane jest z dziećmi i dlatego powszechnie funkcjonuje stwierdzenie, że z ADHD się wyrasta. Nie jest to prawdą, gdyż ok 5% dorosłych zmaga się z problemami związanymi z ADHD.
U osób dorosłych ADHD jest równie dotkliwym problemem, jak i w przypadku dzieci. Zachowania wynikające z tego zaburzenia utrudniają wypełnianie obowiązków zawodowych czy nawiązywanie trwałych relacji z innymi ludźmi.
Leczenie ADHD
Choć ADHD nie jest chorobą, a zaburzeniem wobec niwelowania jego objawów często używa się terminu leczenie ADHD. Natomiast postępowanie w przypadku diagnozy ADHD obejmuje wieloaspektowe podejście, czyli leczenie farmakologiczne oraz psychoterapeutyczne i behawioralne.
Leczenie farmakologiczne
Stosowane w leczeniu ADHD leki to najczęściej stymulanty, takie jak np. metylofenidat. Stymulanty wprowadzają na układ nerwowy, zwiększają poziom neuroprzekaźników, w tym dopaminy i noradrenaliny, co może poprawić konfigurację i kontrolę impulsów. W niektórych przypadkach mogą być także zastosowane leki nie stymulujące, takie jak atomoksetyna oraz antydepresanty.
Wszystkie leki mogą mieć działania niepożądane i są stosowane w sytuacji, gdy objawy ADHD w znacznym stopniu wpływają na funkcjonowanie osoby z zaburzeniem.
Terapie stosowane w ADHD
Terapie behawioralne są podstawą niwelowania objawów ADHD. Stosowane są one w celu nauczania dzieci z ADHD umiejętności radzenia sobie z normami społecznymi oraz ćwiczenia koncentracji i panowania nad emocjami. Do najczęściej wykorzystywanych terapii w przypadku ADHD należą:
- trening umiejętności społecznych,
- trening relaksacyjny i medytacje,
- biofeedback,
- psychoterapia,
- terapia rodzinna.
Niezwykle ważne jest to aby leczenie i terapia przebiegała we współpracy dziecka, lekarza, terapeutów nauczycieli i rodziców. Albowiem tylko przy zaangażowaniu w proces terapeutyczny wszystkich tych osób możliwe jest osiągnięcie najlepszych rezultatów.
Podobnie jest w przypadku dorosłych, u których najskuteczniejszą metodą terapii ADHD jest połączenie leczenia farmakologicznego psychoterapii oraz innych pomocnych terapii. Ponadto w przypadku dorosłych również bardzo pomocna jest psychoedukacja (obejmująca osobę z ADHD i jego bliskich).
Terapia związana z ADHD może trwać bardzo długo, gdyż należy pozbyć się najdokuczliwszych symptomów i nauczyć właściwych zachowań. Jednak efekty pracy dorosłego z ADHD z terapeutą oraz zrozumienie własnych zaburzeń, mogą znacznie poprawić jego funkcjonowanie.
Podsumowując, warto jeszcze raz podkreślić, że ADHD to zaburzenie, którego objawy nie są zależne od woli dziecka i złego wychowania czy charakteru osoby dorosłej. Zespół zaburzeń jest uciążliwy zarówno dla osoby z ADHD jak i jej otoczenia. Taka osoba nie jest w stanie zapanować nad swoją nadpobudliwością, tak samo, jak człowiek z wadą wzroku nie będzie dobrze widzieć bez okularów. Z drugiej strony niewłaściwe zachowanie nie można usprawiedliwiać ADHD, tylko należy nad nim pracować.
Dodaj komentarz